روش های استریل

استریلازیسون در مراکز درمانی هم به وسیله روشهای فیزیکی و هم به وسیله روشهای شیمیایی انجام می شود .

.....

.................................. .......

استریل با حرارت خشک(دستگاه فور)
 

اين روش براي سرنگ هاي شيشه اي چند بار مصرف ، پمادها ، پودرها ، روغن ها و ... به كار مي رود .
بايد از يك اجاق هواي داغ كه مجهز به فن يا مي باشد ، استفاده كرد تا توزيع حرارت صورت گيرد.
زمان و حرارت مناسب براي استريليزاسيون تجهيزات پزشكي به صورت زير است :
170 درجه سانتيگراد به مدت 2 ساعت و یا 180 درجه سانتيگراد به مدت 1 ساعت
ظرفیت این اجاق‌ها بسته به کاربردشان در مطب‌ها و یا آزمایشگاه‌ها متفاوت است. ثابت شده‌است که جریان گرمای خشک نمی‌تواند تمامی میکروارگانیسم‌ها از جمله پریون واندواسپور باکتریها را از بین ببرد، زیرا این دستگاه نفوذ پذیری ضعیفی دارد.مزیت استفاده از آن این است که موجب زنگ زدگی وسایل جراحی نمی شود و لبه تیز وسایل ( اسکالپ ها) را کند نمی کند.

زباله سوزهای صنعتی و بیمارستانی  (سوزاندن Incineration)

.سوزاندن زباله ها و تبديل آنها به خاكستر يك راهكار براي نابودي ضايعات بیمارستانی است.اگرچه اين سيستم هاي زباله سوز به رسميت شناخته شده اند اما با اين وجود نگراني هايي را به دليل انتشار گازهاي آلاينده كه نتيجه ي طراحي و عملكرد نامناسب دستگاه است به دنبال دارد، اين گازهاي اسيدي محصول احتراق ناقص هستند برخي از اين گازها عبارتند از ديوكسين، كلر و فرون. لذا امـروزه بـرای امـحـا و بی خطر سازی پسماندهای بیمارستانی این روش توصیه نمی شود.

اتوکلاو امحاء زباله   waste treatment sterilizer

در روش اتوکلاو کـردن از رطـوبـت، گـرمـا و فشار برای غیر فعال سازی میکروارگانیسم ها استفاده می شود که زباله ها در دمای ۱۳۵ درجه سانتی گراد فشار در مدت ۴۵ دقیقه بی خطر می کند.
کیسه زباله هایی که در داخل اتوکلاو قرار می گیرند باید در برابر حرارت مقاوم باشند تا ذوب نشوند.هـر مـاه یک بـار بـر روی دستگاه های اتـوکلاو آزمایشات میکروبی انجام می دهند تا از صحت دستگاه اطمینان حاصل شود. این تست توسط شاخص های حاوی میکروب انجام می شود که در داخل ویال ها قرار دارند.از معایب این دستگاه می توان تولید شیرابه و نیاز به استفاده از کیسه های مخصوص را نام برد.

هیدروکلاو    Hydroclave

ایـن دستگاه هـم بـرای اتوکلاو کـردن (در دمای ۱۲۱ درجه سانتیگراد، به مدت ۴۵ دقیقه) و هم برای خرد کـردن زبـالـه هـا استفاده می شـود. ایـن دستگاه معمولاً از بخار موجود در پسماندها بـرای اتوکلاو کـردن استفاده می کند و مشکل تولید شیرابه ندارد و ۷۰ تا ۸۰ درصد حجم پسماندها را کاهش می دهد.

استریل با پرتو گاما

برای وسایلی که به تابش مقاومند؛ به طوروسیعی استفاده می شود.
یک روش استریل سرد است.اغلب از کبالت 60 یا سزیم 137 استفاده می شود.
هزینه نگهداری آن گران است.معمولا برای استریل کردن لوازم یکبارمصرف استفاده می شود.

استریل با پرتوی الکترون E Beam

برای وسایلی که به تابش مقاومند؛ به طوروسیعی استفاده می شود.
یک روش استریل سرد است.یک شتابدهنده پرتو الکترونی را تولید می کند.قدرت پرتو به ضخامت اجناس بستگی دارد.سیکل استریل در این روش از روش گاما نیز بسیار سریعتر است و به زمان پرتو دهی کمتری نیاز است.معمولا برای استریل کردن لوازم یکبارمصرف استفاده می شود.

استیریلازیسون با استفاده از بخار    Steam Sterilization

يكي از روش هاي روتين و رایج براي استريليزاسيون تجهيزاتي كه با حرارت و رطوبت خراب نمي شوند ، استفاده از استريليزاسيون بخار است .استريليزاسيون بخار ارزان قيمت وغير توكسيك بوده و داراي خاصيت اسپوركشي و نفوذ پذيري سريع و كافي است.
روش كار
براي رسيدن به درجه حرارت مورد نظر ، بايد بخار به مدت زمان كافي استفاده شود :
121درجه سانتيگراد به مدت 20 دقيقه در فشار 1.036 بار بالاتر از فشار اتمسفريك
134 درجه سانتيگراد به مدت 4-3 دقيقه در فشار2.026  بار بالاتر از فشار اتمسفريك

بخار آب

بخار از شروع حرکت خود در انقلاب صنعتی با لکوموتیوهای بخار راه زیادی را پیمود و هم اکنون بصورت یکی از اجزاء مهم و ضروری تکنولوژی مدرن در آمده است.بدون وجود بخار، صنایع غذایی، نساجی، شیمیایی ، پزشکی ، تولید قدرت، گرمایش و صنایع حمل و نقل نمی توانستند بصورت امروزه وجود داشته باشند.تولید بخار مقرون به صرفه و مناسب است .بخار امکان انتقال انرژی کنترل شده را از موتور خانه مرکزی به سمت نقطه مصرف فراهم می نماید. هر جا که بخار در حال حرکت است در واقع حمل و توزیع انرژی صورت می گیرد.بخار می تواند براحتی به سمت مصرف کننده ها توزیع گردد.بخار یکی از پر مصرف ترین سیالات جهت انتقال حرارت به فواصل طولانی است. از آن جائیکه جریان بخار در طول لوله با توجه به افت فشار کلی بین شروع و انتهای خط می باشد، نیازی به استفاده از پمپ های گران قیمت ندارد.به دلایل متعدد، بخار یکی از پر مصرف ترین اشکال انرژی و حرارتی می باشد و در صنعت بصورت همزمان جهت تولید قدرت، کاربردهای تهویه مطبوع و همچنین بسیاری از فرایندها استفاده می شود.

استفاده از انرژی نهان تبخیر برای استریل کردن  Latent Heat

مقدار گرمايي كه بايد به يك كيلوگرم از يك ماده در دماي نقطه جوش داده شود تا به بخار تبديل شود گرماي نهان ويژه تبخير نام دارد.

فرض کنیم به یک کیلوگرم یخ با دمای 50- درجه سانتیگراد حرارت دهیم.این یک کیلوگرم یخ پس از دریافت 95 کیلوژول انرژی(گرما) به یک کیلوگرم یخ صفر درجه سانتیگراد تبدیل می شود.اگر باز به حرارت دادن ادامه دهیم پس از دریافت 335 کیلوژول گرما این یخ به یک کیلوگرم آب صفردرجه تبدیل می شود.(به این 335 ژول انرژی گرمای نهان ویژه ذوب می گویند).با ادامه دادن به حرارت پس از دریافت 420 کیلوژول انرژی یک کیلوگرم آب 100 درجه سانتیگراد خواهیم داشت.حال اگر به حرارت دهی ادامه دهیم با دریافت 2250 کیلوژول انرژی یک کیلوگرم بخار آب با دمای 100 درجه سانتیگراد خواهیم داشت.
به این یک کیلوگرم بخار آب بخار اشباع Saturated steam می گویند.(به این 2250 کیلوژول انرژی یا گرما نیز گرمای نهان تبخیر می گویند.)حال با ادامه به حرارت دادن می توانیم دمای بخار آب تولید شده را بالاتر از دمای تبخیر آن ببریم.در این حالت به بخار تولید شده بخار فوق داغ Superheated Steam می گویند.

همانگونه که در نمودار فوق مشاهده می کنید یک کیلوگرم بخار اشباع انرژی بسیار زیاد و بالایی را در خود نهفته و ذخیره کرده است.
در جدول مقابل گرماي نهان ويژه تبخير چند ماده آمده است.
مشاهده می کنید که یک کیلوگرم بخار آب چه میزان عظیمی از انرژی را با خود حمل می کند.
این انرژی برای بلند کردن یک هواپیمای جمبوجت به اندازه یک متر کافی است.
در استریل با بخار از این گرما و انرژی نهفته در بخار برای کشتن میکروارگانیسمها استفاده می شود.

ارتباط بین فشار و دما در بخار اشباع Saturated  Steam Pressure&Temprature 

فشار و دمای بخار اشباع بطور مستقیم با یکدیگر در ارتباط هستند.همین خاصیت جادویی کمک می کند که از بخار بتوان به راحتی برای کنترل استفاده نمود.کنترل های مدرن بخار طوری طراحی شده اند تا به سرعت به تغییرات فرایند پاسخ دهند.

اتوکلاوهای بخار کوچک

اتوکلاوهای بخاری که حجم محفظه داخلی آنها کمتر از STU  1 باشد،اتوکلاو کوچک در نظر گرفته می شود.استانداردی که برای این اتوکلاوها وجود دارد EN13060  می باشد.

کلاس بندی و انواع مختلف اتوکلاوهای کوچک

کلاس N

بر اساس استاندارد این نوع اتوکلاو به منظور استریل کردن ابزارآلات بدون پوشش و بسته بندی نشده طراحی شده است.وسایلی که بسته بندی شده اند و نیز وسایلی که دارای حفره و خلل و فرج و لوله و مجرا هستند را نمی توان با این نوع اتوکلاوها استریل نمود.

کلاس S

این نوع اتوکلاو وسایلی را می توان استریل نمود که کارخانه سازنده آن وسایل تائید کرده باشد.این اتوکلاو می تواند اقلام بسته بندی نشده جامد و برخی از وسایل ساده و بدون پیچیدگی بسته بندی شده را استریل کند.مثل پارچه،گازهای تک لایه و وسایل جراحی ساده.این نوع اتوکلاوها می تواند به همراه پمپ وکیوم و یا فاقد پمپ وکیوم باشند.ولی فاز خشک کن در انتهای سیکل کاری آنها وجود دارد.  

کلاس B

این اتوکلاو می تواند انواع مختلف وسایل و ابزارآلات بسته بندی شده و بسته بندی نشده را استریل نماید.از قبیل پارچه و منسوجات،ابزارهای لوله ای شکل و دارای منافذ و خلل و فرج و انواع مختلف ظروف.این نوع اتوکلاوها حتما دارای پمپ وکیوم هستند و می توانند تا حدود 100 میلی بار خلاء را ایجاد کنند.

اتوکلاو های بزرگ

اتوکلاوهایی که حجم چمبر آنها بیشتر از 1 STU باشد.در دسته بندی اتوکلاوهای بزرگ قرار می گیرند.
عملکرد این دسته از اتوکلاوها باید بر طبق استاندارد EN 285 باشد.

سیکل کاری اتوکلاوهای بزرگ جدیدی که بر اساس استاندارد EN 285/554 طراحی شده اند،
شامل فازهای Pre Pulse،Pos Pulse,Heat up,Sterilization,Drying است.

سیکل کاری اتوکلاو و فازهای تشکیل دهنده آن

NEG.PULSE

در این مرحله پمپ وکیوم دستگاه شروع بکار کرده و سه بار متوالی هوای درون مخزن دستگاه را تخلیه کرده و سپس با بخار پر می کند.
هدف اصلی در این مرحله این است که هوای موجود بین  بسته ها و وسایل کاملا تخلیه شود تا در مرحله بعدی بخار بتواند به خوبی با وسایل تماس پیدا کند.علاوه بر این در این مرحله وسایل مرطوب نیز می شوند.این رطوبت اولیه به نابودی سریعتر و آسانتر میکروبها در مراحل بعدی کمک می کند.

POS.PULSE

در این مرحله چند بار متوالی فشار درون دستگاه تا سطح معینی افزایش می یابد و سپس تخلیه می شود.در این مرحله نیز وسایل درون دستگاه تا حد مطلوبی مرطوب شده و از آنجایی که چند بار در معرض بخار نیز قرار گرفته اند،مرحله بعدی یعنی استریل نیز کوتاه تر می شود.

Sterilization

در این مرحله فشار درون مخزن دستگاه،بسته به برنامه انتخاب شده تا میزان معینی افزایش می یابد.مثلا برای برنامه 121 درجه  تا  1.1 BAR یا  برای برنامه 134 درجه تا 2.1 BAR  در این مرحله فشار درون دستگاه برای مدت زمان خاصی ثابت نگاه داشته شده و وسایل در معرض بخار گرم و پر فشار قرار می گیرند.فرآیند استریلازسیون روی داده و میکروبها نابود می شوند.

DRYING

در مرحله قبل بخار انرژی خود را به وسایل انتقال داده تا آنها را استریل کند.بخار با از دست دادن گرمای خود به آب تبدیل شده است و این رطوبت توسط وسایل درون دستگاه جذب شده است.در این مرحله درون دستگاه یک وکیوم قوی ایجاد می شود و این فشار منفی برای مدت زمان مشخصی ثابت نگاه داشته میشود تا رطوبت وسایل از بین رفته و آنها کاملا خشک شوند.در انتهای این مرحله هوای تمیز از طریق فیلترهای آنتی باکتریال وارد دستگاه شده و فشار درون مخزن دستگاه با فشار محیط برابر می شود و کار تمام می شود.