بسته بندی                                                                       Packing

در بخش CSSD و در ناحیه تمیز Clean Zone وسایل و ابزار آلاتی که شستشو شده و ضدعفونی گردیده اند ،پس از بازبینی بسته بندی می شوند تا درون دستگاه های اتوکلاو قرار بگیرند.

بسته بندی Packing  هم همانند سایر فعالیتها در پروسه و چرخه گردش کار بخش CSSD از اهمیت به سزایی برخوردار است.درصورتیکه فقط همین یک حلقه از زنجیره کنترل عفونت معیوب باشد،در نتیجه نهایی کنترل عفونت تاثر منفی باقی می گذارد.

در رابطه با بسته بندی صحیح استاندارد بین المللی وجود دارد.شرایط لازم برای موادی که در بسته بندی وسایل استریل از آنها استفاده می شود و همچنین شرایط چگونگی کار کردن با این مواد در استاندارد ISO 11607 ذکر شده است.

استاندارد اروپاییCEN  با شماره EN868 نیز در رابطه با بسته بندی که به تفصیل و در بخشهای مختلفی تمام ملزومات مرتبط با بسته بندی را پوشش می دهد.

بسته بندی اولیه      Sterile Barrier System

حداقل بسته بندی مورد نیاز  است که بتواند از ورود و دخول میکرو ارگانیسمها جلوگیری کند و علاوه بر آن امکان ارائه کالای استریل شده را بدون هیچ آلودگی و بصورت ضدعفونی (Aseptic Presentation) در محل و نقطه مصرف نهایی آن فراهم کند.

بسته بندی اولیه از آلوده شدن مجدد وسایل استریل شده جلوگیری می کند.پارچه  یا کاغذی که برای این بسته بندی استفاده می شود باید اولا به عنوان یک سد و مانع در برابر میکروبها عمل کرده و ثانیا اجازه عبور هوا و یا ماده استریل کننده(مثلا بخار) را بدهد.
اگر شرایط به صورتی است که احتمال رسوب و نشستن گرد و غبار بروی بسته ها نیست،همین بسته بندی اولیه کافی می باشد.در زمانهایی که وسایل پس از استریل به سرعت مورد استفاده قرار می گیرند نیز همین بسته بندی کافی می باشد.
برای مثال بسته بندی اولیه را می توان با دو لایه کاغذ مخصوص بسته بندی،پارچه نازک یا،ورق های لامیننت،بگ های کاغذی و یا کانتینرهای مخصوص داراری فیلتر هوا انجام داد.

.

بسته بندی ثانویه    Protective Packing

پیکربندی و شکل بندی خاصی از مواد است که به شکلی طراحی شده است تا از آسیب رسیدن  به مجموعه سد استریل  Sterile barrier system   و محتویات درونی آن از لحظه بسته بندی تا زمان استفاده نهایی آنها،جلوگیری کند.

بسته بندی ثانویه به منظور تسهیل در انبار داری و حمل وسایل تا محل استفاده شان انجام می گیرد.
هر بسته بندی ثانویه می تواند درون خود شامل یک یا چند بسته بندی ثانویه باشد.به عنوان مثال می توان از لفاف اصافی پلاستیکی،بگ های کاغذی،جعبه های مقوایی و یا کانتینر های مخصوص نام برد.
این بسته بندی اضافی هم مانع بهتری برای آلودگی ایجاد می کند و هم حمل آنها را ساده تر می سازد.
معمولا وسایل یکبار مصرف را در این بسته ها قرار می دهند.

ملزومات و شرایط یک بسته بندی خوب

.

توانایی استریل کنندگی: بسته بندی باید به صورتی باشد که هوای موجود در آن به خوبی و کاملا تخلیه شود . ماده استریل کننده(مثلا بخار) به راحتی از آن عبور کرده و به تمام سطوح وسایل برسد.
سازگاری با پروسه استریلازسیون:بسته بندی باید به صورتی باشد که تحمل شرایطی که در حین سیکل استریل روی می دهد را داشته باشد و تر برابر تغییرات دمایی،فشاری و رطوبتی ایجاد شده تاب بیاورد.
استریل باقی ماندن:بسته بندی باید به صورتی باشد که پس از خارج شدن از اتوکلاو در حین انبارداری،حمل و نقل و دست به دست شدن استریل باقی بماند.
قدرت:باید از استحکام و قدرت کافی برخوردار باشد و به راحتی پاره نشود.
بی ضرر بودن:بسته بندی نباید حاوی مواد شیمیایی خاصی باشد که به وسایل درون آن  آسیب بزند و یا برای بیماری که وسایل برای او استفاده می شود خطرناک باشد.
نشانگر:بسته بندی حتما باید دارای نشانگر قابل رویتی باشد که استریل شدن یا استریل نشدن محتویات درون آن را نشان دهد.
باز شدن ضدعفونی: بسته بندی باید به صورتی باشد که در زمان باز شدن و استفاده احتمال آلوده شدن مجدد مجتویات آن حداقل ممکن باشد.
نشانگر باز شدن:بسته بندی باید داری نشانگری باشد که باز شدن آن را نشان بدهد.مثلا چسبهای خاصی که اگر باز شده باشند دیگر توان آنها را چسباند.

.

مواد مورد استفاده در بسته بندی ها

برای بسته بندی مواد مختلف و متنوعی را می توان استفاده نمود.به طور سنتی  موادی که استفاده می شوند چندبار مصرف هستند.مثلا از درام های استوانه ای فلزی و پارچه های نخی می توان نام برد.
چون این مواد سنتی معمولا مانع میکروبی خوبی را ایجاد نمی کنند دیگر از آنها کمتر در بخشهای CSSD استفاده می شود.ولی کماکان می توان از آنها برای بسته بندی ثانویه و جلوگیری از نشستن گرد و غبار بروی بسته بندی ها و حفاظت فیزیکی آنها استفاده کرد.
در حال حاضر پارچه های غیر بافتنی،کیسه ها و بگ های پلاستیکی،کیف های کاغذی و کانتینرهای مخصوص برای بسته بندی اولیه استفاده می شوند.

انتخاب جنس مناسب برای بسته بندی

جنس موادی که برای بسته بندی اولیه ابزارها و وسایل استفاده می شود باید به صورتی باشد که اجاره عبور به ماده استریل کننده (مثلا بخار آب،فرمالدهید،اتیلن اکساید یا پرواکسید هیدروژن...) را بدهد.علاوه بر این باید این جنس بصورتی باشد که اجازه ورود مجدد میکروارگانیسمهای آلوده کننده را به درون بسته بندی ندهد.این مسئله به شکل بافت و خلل و فرج و منافذ موجود در ماده استفاده شده برای بسته بندی بستگی دارد.

بسته بندی های چندبار مصرف و قابل استفاده مجدد

.

بسته بندی پارچه ای

استفاده از پارچه های کتانی در گذشته بسیار مرسوم بود.ولیاستانداردهای فعلی استفاده از آنها را برای بسته بندی اولیه مناسب نمی داند.با این وجود هنوز هم در برخی از مراکز از آنها استفاده می شود.فضای بین تار و پود آنها بیشتر از آن است که مانعی برای میکروبها به حساب آید.

مزایا:
-این نوع جنس ارزان بوده و در دسترس است.
-قدرت و استحاک بالایی دارد.
-به راحتی تا شده و شکل می گیرد و بسته بندی با آن راحت است.
-چند بار مصرف بوده و قابل استفاده مجدد است.

معایب:
-دائما باید مورد بازبینی قرارگیرند.در صورتیکه سوراخ یا پارگی در آنها وجود داشته باشد باید تعمیر شده و یا از چرخه کاری خارج شوند.
-باید پس از هر بار استفاده به لاندری فرستاده شده و بطور کامل شستشو شوند.
-دائما باید مورد بازبینی قرارگیرند و پزرها و کرک های الیاف پارچه از روی آنها زدوده شده و پاک شود.
تا از ورود این پرزها و کرک ها بدرون بسته بندی و وسایل درون آن جلوگیری شود .
-برای استفاده از این نوع منسوجات باید 2 ساعت قبل از بسته بندی در دمای بین 18 تا 22 درجه سانتیگراد و رطوبت بین 35 تا 70 درصد نگهداری شود .اگر این منسوجات خیلی خشک باشند باعث می شوند که فیبرهای آن بیش از حد گرم شده Superheating و نتیجه استریل منفی شود.

کانتینرهای استریل  Rigid Containers

ساختارهایی جعبه ای شکل هستند که شامل یک سبد داخلی برای قرار گرفتن و نگهداری ابزار آلات و وسایل هستند و علاوه بر آن یک ساختار خارجی دارند که به عنوان یک سد آنتی باکتریال عمل می کند.
در این نوع کانتینرها ،نفوذ و ورود ماده استریل کنننده از طریق فیلترهای یکبار مصرف ،فیلترهای سرامیکی و ولوهای مخصوص صورت می گیرد.
شکل استاندارد آنها کمک می کند که وسایل بیشتری را درون مخزن اتوکلاوها جا داده و استریل نمود.

.

مزایا:
-سد استریل بسیار عالی و خوبی را فراهم می کند. 
-سهولت در استفاده 
-پاره شدن بسته بندی ها بطور کلی منتفی می گردد
-حفاظت فیزیکی خوبی برای ابزار آلات ایجاد شده و امکان آسیب دیدن آنها از بین می رود.

معایب:
-وزن زیاد آنها می تواند از نظر ارگونومی مشکل به حساب آید
- برای خشک کردن آنها در انتهای سیکل استریل بخار به زمان بیشتری نیاز است.
- اگر جنس این کانتینرها از پلاستیک باشد ،حتی به زمان بیشتری برای خشک کردن نیاز دارند.
-برای انبارداری و نگهداری آنها فضای بیشتری مورد نیاز بوده و اشغال می شود.
-برای تمیز کردن آنها بعد از هر استفاده کار بیشتری باید انجام گیرد.
-مکانیزم چفت کردن و بستن درب آنها پس از مدتی خراب می شود.
-پس از مدتی صفحات نگهدارنده فیلترهای آنها جدا می شوند.
 

بسته بندی های یکبار مصرف

کیف های کاغذی استریل  Kraft-type Papers

از این کیفهای کاغذی برای بسته بندی وسایل و ابزار آلات تک یا ست های کوچک در بخشها و ایستگاه های پرستاری استفاده می شود.
درب این کیفها معمولا توسط دستگاه سیلر بسته می شود.البته اخیرا با رواج استفاده از کیسه های لامیننت استفاده از این نوع کیفهای کاغذی کاهش یافته است.

معایب:
-استحکام این کیفها خیلی زیاد نیست.
- باز کردن آنها راحت نیست .یا باید پاره کرد یا قیچی.
- آنها باز کردن ضدعفونی را تسهیل نمی کنند.
-وسایل درون آنها قابل رویت نیستند.
-خارج کردن وسایل از درون آن راحت نیست.
-یک بار مصرف می باشند.

کیسه های لامیننت Laminated film Pouches

برای بسته بندی اولیه ابزار آلات تک یا ابزار آلات کوچک استفاده می شود.
این نوع از کیسه های مخصوص پس از کیفها و کیسه های کاغذی وارد بازار شدند و رواج یافتند.این نوع از کیسه های مخصوص داری دو رویه هستند یک رویه آنها از جنس کاغذی بوده و رویه دیگر آنها از جنس پلاستیکی است.این دو لایه به همدیگر چسبیده شده اند.
خروج هوا و ورود بخار از طریق لایه پلاستیکی امکان پذیر نمی باشد لذا هوا و بخار فقط از طریق لایه کاغذی عبور می کنند.
این نوع از کیسه ها در سایزهای مختلفی تولید می شوند.سمت باز این کیسه ها توسط دستگاه مخصوص Sealer بسته شده و چسبانیده می شود.این نوع کیسه های معولا به صورت رول بوده و استفاده کننده می تواند آن را در سایز مطلوب و مورد نظر خود برش دهد.

مزایا:
-باز شدن ضدعفونی بسیار خوب
- محتویات درونی قابل رویت هستند.
-امکان سیل کردن مجدد آنها در صورت باز شدن اشتباهی نیست.
-بروی درزهای آنها نشانگر اترسل حک شده که با استریل شدن تغییر رنگ می دهد.
-یکبار مصرف می باشند.

باید دقت شود که اگر دو عدد از آنها درون هم قرار می گیرند قسمتهای کاغذی آنها در مجاورت هم باشند.

ورقه های پارچهای یکبارمصرف غیربافتنی  Non-Woven Sheets

برای بسته بندی اولیه و پیچاندن وسایل درون آن استفاده می شود.علاوه بر این از این کاغذها برای بسته بندی درون کانتینرها نیز استفاده می شود.
این نوع از کاغذهای بافته نشده حاوی نوعی فیبر مصنوعی است.این نوع مواد توسط حرارت و پرس به هم چسبیده و  ورقه ها را شکل داده اند.
این به این معنی است که این مواد و فیبرها به یکدیگر بافته نشده اند بلکه در کنار یکدیگر قرار گرفته و به هم چسبیده اند.
برای بسته بندی وسایل برای استریل نوع خاصی از این نوع کاغذها ساخته شده اند که تمام نیازهای لازم برای استریل را بر آورده می سازند.

مزایا :
-استحکام خوبی دارند.
-انعطاف و تا شدگی خوبی دارند.
-خروج راحت هوا و نفوذ پذیری خوب بخار یا سایر مواد استریل کننده
- حاوی منافذ ریزی هستند،لذا بعد از استریل،به عنوان مانع خوبی در برابر ورود باکتری ها عمل می کنند.
- فاقد پرز و کرک بوده و بروی وسایل نخ و کرک و ذره ای را باقی نمی گذارند.
- آب گریز هستند و به همین دلیل مایعات جذب آنها نمی شوند.
- برای مصرفهای مختلف انوع متنوعی از آنها تولید می شوند مثلا برخی انواع خیلی نرم بوده و یا برخی محکم تر هستند
- این نوع از ورقه های بافته نشده یکبار مصرف هستند.

این نوع کاغذها و ورقه ها خصوصیات فیزیکی متفاوت و مختلفی دارند و باید بسته به نوع استفاده ای که قرار است از آنها بشود به این خصوصیات توجه کرد.مثلا بعضی از آنها مناسب استفاده در ساخت لباسهای یکبار مصرف و کلاه و ماسک هستند. و انواع دیگری مناسب استفاده در بسته بندی استریل می باشند.
در نوع بافت آنها نیز تفاوتهایی وجود دارد.مثلا در بافت برخی از آنها از 100% چوب و سلولز استفاده شده.برخی از ترکیب 80% چوب و الیاف پلاستیکی ساخته شده اند.و برخی تنها 50 درصد سلولز و چوب در آنها به کار رفته است.نوعی از این کاغذها که SMS  نام دارند به طور کامل از الیاف مصنوعی ساخته شده اند.
 

سازگار بودن نوع بسته بندی با روش استریل

به این نکته باید توجه شود که هر نوع بسته بندی برای هر نوع روش استریلی مناسب نیست. باید دقت کرد که نوع بسته بندی و موادی که در بسته بندی از آنها استفاده می شود با روش استریل انتخاب شده سازگاری داشته باشد.

مدت زمان استریل باقی ماندن یک بسته بندی
 

یک بسته تا زمان رسیدن به تاریخ انقضاءمخصوص به آن ، استریل در نظر گرفته می شود.
در شرایطی که معیارهای محافظتی دست نخورده باقی بماند محدودیتی در طول عمر پک وجود ندارد و ابزار استریل باقی میماند.
آلوده شدن محصولات استریل وابسته به رویداد است. یعنی احتمال آلودگی پک استریل هنگامی افزایش پیدا میکند که تماس و گذاشت و برداشت آن پک افزایش پیدا کند

.

در کل مدت زمان استریل باقی ماندن یک بسته به موارد زیر بستگی دارد:

.

-کیفیت مواد بسته بندی
-شرایط آب و هوایی انبار و نحوه نگهداری در انبار
-شرایط حمل و جابجایی
-شرایط چیدن، مرتب کردن،برداشتن و لمس کردن

.

شرایط انبارداری بسته های استریل

 - دمای هوا باید بین 18 تا 24 درجه باشد.
 - رطوبت باید بین 35% تا 75% باشد.
- از نگهداری بسته ها در مکانی که احتمال خیس شدن آن است جلوگیری شود.
- هوای اتاق استریل باید عاری از هر گونه گرد و غبار باشد.
- فشار اتاق انبار استریل باید فشار مثبت باشد.
- سطوح موجود در این بخش باید کاملا صاف  و صیقلی باشند تا به راحتی تمیز شوند.
- از ورود افراد متفرقه به انبار استریل باید جلوگیری شود.
- استفاده از اصل( FIFO (First In First Out یعنی پکی که زود تر انبار شده زود تر استفاده شود
- استفاده از سیستم های(  TTS (Total Tracing System روشهای ردیابی پک ها، زدن تاریخ تولید، نام کاربر، شماره و سیکل دستگاه استریل کننده، محتویات داخل پک و سایر اطلاعات ضروری
- اجناس استریل باید با فاصله حداقل 7 سانتی متری از دیواره های کناری نگهداری شوند.
-حداقل فاصله اجناس نگهداری شده از انبار از کف اتاق و سقف اتاق باید 30 سانتی متر باشد.

در حمل و نقل بسته ها نیز باید به نکاتی توجه کرد:
-پارگی، شکستن و تکان های شدید
-وارد شدن فشار هنگام حمل ( چیدن بیش از حد روی هم)
-نحوه قراردادن پک ها در ظروف حمل و ترالی ها ( در بسته یا در باز)